σπάω

σπῶ, -άω, ΝΜΑ

νεοελλ.

βλ. σπάζω

μσν.-αρχ.

1. ανασπώ, βγάζω από τη θήκη (α. «ξίφος σπάσαντα», Ευρ.

β. «φάσγανον σπάσας χερί», Ευρ.)

2. προκαλώ συστροφή ή σπασμό

αρχ.

1. τραβώ προς το μέρος μου και αποσπώ, κόβω («σπασάμην ῥῶπάς τε λύγους τε», Ομ. Οδ.)

2. (για κλήρο, λαχνό) βγάζω από την περικεφαλαία

3. (για τα μαλλιά) ξερριζώνω

4. αρπάζω, αποχωρίζω βίαια

5. (για αρπακτικά ζώα και πτηνά) κομματιάζω, κατασπαράζω

6. απομυζώ, ρουφάω

7. αναπνέω, ανασαίνω

8. σφίγγω, τραβάω

9. φρ. α) «ἡ μήρινθος οὐδὲν ἔσπασεν» — δεν έπιασε τίποτε η πετονιά

β) «σπάσαι έπωνυμίαν» — το να οικειοποιείται κάποιος ένα επώνυμο.

[ΕΤΥΜΟΛ. Τεχνικός όρος άγνωστης ετυμολ. Κατά την πιθανότερη άποψη, το ρ. εμφανίζει θ. σπα-, απ' το οποίο προέρχεται το θ. σπα-δ-, με οδοντική παρέκταση -δ- (πρβλ. σπα-δ-ών, σπά-δ-ιξ κ.λπ.) και η σπανιότερη μορφή σπα-τ-, με παρέκταση -τ- (πρβλ. σπά-τ-ος). Δεν αποκλείεται, όμως, η αρχική μορφή τού θ. να είναι σπα-σ- (πρβλ. σπά-σ-ις, σπα-σ-μός). Το ρ. σπάω συνδέεται με τον τ. σπατίλη* και πιθ. με το ρ. σφαδάζω*. Οι νεοελλ. τ. σπάζω και σπάνω έχουν σχηματιστεί από τον αόρ. έσπασα κατά τα σχήματα έβρασα: βράζω, έφθασα: φθάνω, αντίστοιχα.

ΠΑΡ. σπάσμα, σπασμός, σπάδικας

αρχ.

σπάσις, σπάτος, σπάδων, σπαδών

νεοελλ.

σπάσακας, σπάσιμο. (Β' συνθετικό) ανασπώ, αντιπερισπώ, αποσπώ, διασπώ, εκσπώ, περισπώ, προπερισπώ, συσπώ

αρχ.

αμφισπώ, αντεπισπώ, αντιμετασπώ, αντισπώ, αποπερισπώ, εκπερισπώ, εναποσπώ, εξανασπώ, επικατασπώ, επισπώ, κατασπώ, μετασπώ, παρασπώ, προαποσπώ, προσανασπώ, προσεκσπώ, προσκατασπώ, προσπώ, συγκατασπώ, συνανασπώ, συναποσπώ, συνδιασπώ, συνεπισπώ, υποδιασπώ, υποσπώ

νεοελλ.

ξεσπώ].